Παιδική παχυσαρκία. Η αλήθεια με βάση τους αριθμούς

Είναι γεγονός οτι τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα γνωρίζαμε το ότι τα επίπεδα της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα σύμφωνα με μελέτες των τελευταίων 20 ετών είναι αυξημένα δείχνοντας οτι το πρόβλημα κλιμακώνεται με έντονους ρυθμούς. Μάλιστα, πολλοί ερευνητές κρούανε τον κώδωνα του κινδύνου ότι σύντομα τα επίπεδα παιδικής παχυσαρκίας και υπέρβαρου στην Ελλάδα θα ξεπεράσουν ακόμα και τα επίπεδα άλλων Ευρωπαϊκών χωρών όπου «παραδοσιακά» το συγκεκριμένο πρόβλημα-νόσημα είναι πολύ έντονο. Δυστυχώς όμως αυτό που δεν περιμέναμε ήταν ότι η στιγμή που η Ελλάδα θα έπαιρνε τα πρωτεία, τουλάχιστον και προς το παρών σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, θα ήταν τόσο σύντομα.

Σύμφωνα με την μελέτη GRECO (Greek Childhood Obesity study)

με αντιπροσωπευτικό πανελλαδικό δείγμα 5000 μαθητών δημοτικού από αστικές και ημιαστικές περιοχές (συνολικά 14 νομούς & 117 σχολεία), ηλικίας 10-12 ετών, έδειξαν ότι το ποσοστό υπέρβαρου και παχυσαρκίας ήταν 29,5% και 11,7%, αντίστοιχα. Τα ποσοστά αυτά ήταν υψηλότερα στα αγόρια, ενώ το πρόβλημα ήταν το ίδιο έντονο σε παιδιά από αστικές και ημιαστικές περιοχές. Με άλλα λόγια, 4 στα 10 παιδιά στην Ελλάδα έχουν πρόβλημα υπέρβαρου και παχυσαρκίας, μια στατιστική που μας κατατάσσει στην υψηλότερη θέση στην Ευρώπη.

 

Τα διεθνή δεδομένα για την παιδική παχυσαρκία

Ήδη από το 1997 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει χαρακτηρίσει την παχυσαρκία ως «παγκόσμια επιδημία», ενώ έχει φανεί οτι η νόσος «χτυπά» τόσο τις ανεπτυγμένες χώρες, όσο και τις αναπτυσσόμενες. Ποιος άλλωστε θα περίμενε οτι χώρες όπως η Βραζιλία ή η Κίνα θα αντιμετώπιζαν, όπως πλέον συμβαίνει, το πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας; Το πρόβλημα όμως είναι εντονότερο στις Η.Π.Α. και στις Ευρωπαϊκές χώρες. Στην Μεσογειακές χώρες μάλιστα (Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα, Μάλτα, Κύπρος, Πορτογαλία), το πρόβλημα είναι πολύ πιο σοβαρό από τις υπόλοιπες. Συμβαίνει δηλαδή το εξής παράδοξο, να πρεσβεύουν αυτές οι χώρες τη Μεσογειακή διατροφή με τα αναμφισβήτητα οφέλη για την υγεία, αλλά να έχουν πληθυσμούς παιδιών και ενηλίκων υπέρβαρούς και παχύσαρκους.

Στις Η.Π.Α. το πρόβλημα της παιδικής/εφηβικής παχυσαρκίας είναι ιδιαίτερα έντονο με τα πιο πρόσφατα δεδομένα να δείχνουν οτι περίπου το 35% των παιδιών ηλικίας 6-11 ετών να είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα.

Ωστόσο σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες φάνηκε οτι για πρώτη φορά τα επίπεδα παχυσαρκίας σταθεροποιήθηκαν. Αντίστοιχα ελπιδοφόρα μηνύματα προκύπτουν και από Ευρωπαϊκές μελέτες όπου φαίνεται σε χώρες όπως η Σουηδία, η Δανία, η Γαλλία αλλά και η Μ. Βρετανία ότι υπάρχουν τάσεις σταθεροποίησης των επιπέδων υπέρβαρου/παχυσαρκίας. Στην Ελλάδα όμως όχι μόνο έχουμε «κατακτήσει» τη δυσάρεστη πρωτιά σε αυτό τον τομέα δημόσιας υγείας, αλλά επιπρόσθετα δεν γνωρίζουμε που θα σταματήσει, καθώς η «δεξαμενή» των υπέρβαρων παιδιών και εφήβων φαίνεται να αυξάνεται, χωρίς προς το παρόν ενδείξεις σταθεροποίησης.

 

Οι συνέπειες στην υγεία

Η αύξηση του επιπολασμού υπέρβαρου/παχυσαρκίας σχετίζεται με αυξημένα ποσοστά υπέρτασης, μεταβολικού συνδρόμου και διαβήτη τύπου 2 από την παιδική ηλικία. Εάν λάβουμε υπόψη την απομάκρυνση από το μοντέλο της Μεσογειακής διατροφής, καθώς σύμφωνα με τα δεδομένα της επιδημιολογικής μελέτης GRECO μόνο το 4,3% των παιδιών ακολουθεί σε σημαντικό βαθμό τις συστάσεις της Μεσογειακής πυραμίδας διατροφής, δημιουργείται ένα κοκτέιλ αρνητικών προδιαθεσιακών παραγόντων που θέτουν σε κίνδυνο την μελλοντική υγεία των παιδιών και ως ενήλικες. Μην ξεχνάμε ότι σύμφωνα με τα διεθνή ερευνητικά δεδομένα, το υπέρβαρό παιδί έχει πολύ αυξημένες πιθανότητες να εξελιχθεί σε υπέρβαρό ενήλικο. Επίσης μια παράμετρος που συχνά έχουμε την τάση να υποεκτιμάμε, είναι η επιβάρυνση στην ψυχολογία του υπέρβαρου ή παχύσαρκου παιδιού, η οποία φαίνεται οτι προκαλεί μειωμένες μαθησιακές επιδόσεις, αλλά και μια προβληματική κοινωνικοποίηση του παιδιού.

 

Πολλαπλά τα αίτια

Όπως συμβαίνει στους ενήλικες, έτσι και στα παιδιά, η παχυσαρκία οφείλεται στην μη ισορροπημένη διατροφή και στα μειωμένα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας. Η προτίμηση τροφίμων που είναι ενεργειακά πυκνά, η συχνή κατανάλωση έτοιμου φαγητού, η παράλειψη του πρωινού γεύματος και η ακατάλληλες επιλογές ενδιάμεσων γευμάτων είναι κάποιοι από τους διατροφικούς λόγους εξαιτίας των οποίων τα παιδιά τελικά προσλαμβάνουν περισσότερη ενέργεια από αυτή που χρειάζονται. Από την άλλη δεν θα ήταν υπερβολή εάν λέγαμε οτι τα παιδιά πλέον έχουν εφάμιλλο τρόπο ζωής με των ενηλίκων, με υπερβολικά χαμηλά επίπεδα σωματικής δραστηριότητας. Οι πολλές ώρες μαθημάτων, η έλλειψη ελεύθερου χρόνου αλλά και χώρων για παιχνίδι, όπως επίσης και η διείσδυση της τηλεόρασης και του ηλεκτρονικού υπολογιστή στη ζωή των παιδιών, έχουν ως αποτέλεσμα τα υπερβολικά χαμηλά επίπεδα άσκησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι η συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών και εφήβων ξεπερνάνε το όριο των 2 ωρών καθημερινά, όπως συστήνεται από διεθνείς οργανισμούς υγείας, τηλεθέασης και ενασχόλησης με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή.

Ωστόσο το πρόβλημα δεν αφορά μόνο τα παιδιά, αλλά και τους γονείς. Τα αποτελέσματα μελετών δείχνουν οτι τα παιδιά με 1 ή 2 υπέρβαρους ή παχύσαρκους γονείς έχουν 2 έως 4 φορές, αντίστοιχα, μεγαλύτερο σχετικό κίνδυνο να εμφανίσουν παχυσαρκία σε σχέση με τα παιδιά των οποίων οι γονείς έχουν φυσιολογικό βάρος. Η σχέση αυτή δεν μπορεί να αποδοθεί μόνο στα γονίδια. Σίγουρα η κληρονομικότητα παίζει το ρόλο της, αλλά πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα έχουν τα λανθασμένα διατροφικά πρότυπα που περνούν στα παιδιά, σε συνδυασμό με την λανθασμένη ή κάποιες φορές ανύπαρκτη διατροφική αγωγή στην οικογένεια και την ανικανότητα των γονέων να διακρίνουν το πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 30% περίπου των γονέων με υπέρβαρα ή παχύσαρκα παιδιά, δεν αντιλαμβάνονται το πρόβλημα.

 

Η ανάγκη για παρέμβαση

Το επόμενο βήμα πρέπει να είναι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση προγραμμάτων διατροφικής αγωγής αλλά και προγραμμάτων που να στοχεύουν στην αύξηση της σωματικής δραστηριότητας, με μετρήσιμα αποτελέσματα. Παρά το ότι διανύουμε μια περίοδο με ελάχιστους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε οτι εάν δεν δράσουμε εγκαίρως σε επίπεδο κοινότητας, το πρόβλημα θα διογκώνεται, επιβαρύνοντας σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό μελλοντικά το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Σε ατομικό επίπεδο, το βάρος πέφτει στους γονείς, οι οποίοι οφείλουν να ενημερώνονται για μπορούν να δράσουν και να προλάβουν την παιδική παχυσαρκία.

 

Λίγα λόγια για τον Πωλ Φαρατζιάν

Είναι Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, πτυχιούχος του τμήματος Επιστήμης Διατροφής – Διαιτολογίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου και έχει αποκτήσει Μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης στο Πανεπιστήμιο του Aberdeen στη Σκοτία στο τμήμα Βιοϊατρικών Επιστημών, με αντικείμενο την Αθλητική Διατροφή και το Μεταβολισμό.
Εργάστηκε στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο ως Επιστημονικός Συνεργάτης του τμήματος Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής, ως διδακτικό προσωπικό στο μάθημα της διατροφικής αξιολόγησης και συνεργάτης στο μάθημα της Διατροφικής Αγωγής. Είναι υποψήφιος διδάκτορας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και επιστημονικός συνεργάτης της Μονάδας Διατροφής του Ανθρώπου.
Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει άρθρα σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά καθώς και τη συγγραφή κεφαλαίων σε ακαδημαϊκά βιβλία.

1