Η Δήμητρα Μακρυγιάννη συνάντησε την Κατερίνα Μάτσα, Ψυχίατρο, πρώην Διευθύντρια ΕΣΥ και επιστημονικά υπεύθυνη του δημόσιου θεραπευτικού πλαισίου απεξάρτησης 18 Άνω. Στη συνάντηση αυτή θίχτηκαν θέματα γύρω από την αύξηση των εξαρτήσεων στον καιρό της οικονομικής κρίσης, τα διαφορετικά τμήματα απεξάρτησης που προσφέρει το 18 άνω αλλά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η δημόσια και δωρεάν απεξάρτηση στις μέρες μας.

 

 

Μιλήστε μας για την εξάρτηση, υπάρχει άνοδος τα τελευταία χρόνια λόγω της οικονομικής κρίσης;

Αυτό που διαπιστώνουμε κλινικά και επιβεβαιώνεται από έρευνες είναι μια πολύ μεγάλη αύξηση των εξαρτήσεων όλων των τύπων. Ενώ αυξάνεται η διάδοση της χρήσης ουσιών σε όλες τις χώρες του κόσμου παράλληλα αυξάνεται και η εξάρτηση από το διαδίκτυο, ο τζόγος και οι διατροφικές διαταραχές. Η εξάρτηση είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που αντανακλά τα προβλήματα και τις αντιφάσεις που υπάρχουν μέσα στην κοινωνική πραγματικότητα και επειδή σε περίοδο κρίσης οι αντιφάσεις οξύνονται για αυτό το λόγο υπάρχει και αυτή η πολύ μεγάλη διάδοση.

Η εξάρτηση δεν είναι μόνο η χρήση μιας ουσίας ή ενός αντικειμένου ή μιας τροφής αλλά είναι πρώτα από όλα ένας τρόπος ζωής που έχει σαν στόχο να δώσει τη δυνατότητα στον εξαρτημένο να ξεφύγει από τον εαυτό του και από τους άλλους, από την πραγματικότητα που ζει. Το άτομο δεν αντέχει τις πιέσεις αυτής της πραγματικότητας, δεν μπορεί να επιβιώσει με τις συνθήκες που υπάρχουν και το ματαιώνουν διαρκώς εάν δεν έχει γεμάτο το κεφάλι του ή αν δεν είναι καθηλωμένο σε μια οθόνη στο

 

διαδίκτυο ή αν δεν λιμοκτονεί -όπως σε μια ανορεξία. Με άλλα λόγια, η κρίση και το μέγεθος της, αποτυπώνεται με ένα πολύ καθαρό τρόπο στον ψυχισμό αυτών των ευαίσθητων και για αυτό, ευάλωτων ατόμων και έτσι αυξάνονται τα ποσοστά.

 

Τι γνώμη έχετε για τα προγράμματα υποκατάστασης;

Στις μέρες μας, υπάρχει η κατεύθυνση ότι τα προγράμματα υποκατάστασης είναι τα μόνα που μπορούν να λύσουν το πρόβλημα των ναρκωτικών. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει, τα προγράμματα υποκατάστασης είναι προγράμματα συντήρησης της εξάρτησης και σαφώς ο εξαρτημένος έχει δικαίωμα να ενταχθεί σε ένα τέτοιο πρόγραμμα εφ’ όσων το επιθυμεί και υπάρχουν οι προϋποθέσεις, όμως η υποκατάσταση δεν είναι θεραπεία. Θεραπεία σημαίνει απεξάρτηση, αλλαγή αυτού του τρόπου ζωής. Ενός τρόπου ζωής που χαρακτηρίζεται από την αποκλειστική σχέση που έχει ο εξαρτημένος με την ουσία του ή τις ουσίες. Αυτή η σχέση αποκλειστικότητας εκτοπίζει από τη ζωή του σχέσεις, ενδιαφέροντα

 

και οτιδήποτε άλλο πέραν της ουσίας. Ο άνθρωπος αυτός ζει μέσα και δια μέσου της εξάρτησης του. Για να αλλάξει αυτός ο τρόπος ζωής χρειάζεται να μπει σε μια θεραπευτική διαδικασία που θα τον βοηθήσει να συνειδητοποιήσει της αιτίες της εξάρτησης του και να κάνει αλλαγές ώστε να μην έχει ανάγκη πια τις ουσίες. Αυτή η διαδικασία απαιτεί ένα θεραπευτικό πλαίσιο το οποίο χρησιμοποιεί διάφορα θεραπευτικά μέσα. Σημασία έχει να υπάρχουν όλων των τύπων τα προγράμματα και να μπορεί να επιλέγει το ίδιο το άτομο.

 

Σε ποιους απευθύνεται το 18 Άνω;

Το 18 Άνω είναι ένα «στεγνό» πρόγραμμα απεξάρτησης για τοξικομανείς και αλκοολικούς όπου τα κύρια θεραπευτικά εργαλεία είναι η ψυχοθεραπεία σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο και η τέχνη. Έχουμε δει ότι μέσα από αυτόν τον συνδυασμό υπάρχει πολύ μεγάλη αποτελεσματικότητα. Κάθε εξαρτημένος έχει τη μοναδικότητα του για αυτό θεωρούμε ότι πρέπει να υπάρχουν πολλών ειδών προγράμματα και μέσα στο πλαίσιο. Στο 18 Άνω

 

εφαρμόζουμε προγράμματα για έφηβους, ενήλικους, κλειστής διαμονής και ανοιχτά, προγράμματα που απευθύνονται σε άτομα διπλής διάγνωσης, πρόγραμμα για κακοποιημένες γυναίκες και για μητέρες όπου μπορούν να κάνουν θεραπεία χωρίς να αποχωριστούν το παιδί τους. Επίσης, υλοποιούνται νέα προγράμματα για την εξάρτηση από το διαδίκτυο και τον διαδικτυακό τζόγο και τις διατροφικές διαταραχές _ψυχογενή ανορεξία, ψυχογενή βουλιμία και τις κρίσεις υπερφαγίας. Η αποτελεσματικότητα του 18 Άνω φτάνει το 70-80% σε διάστημα 5ετίας.

 

Μιλήστε μας για αυτά τα καινούργια τμήματα, τι παρατηρείτε αυτήν την περίοδο;

Στα νέα αυτά τμήματα, τώρα στην περίοδο της οικονομικής κρίσης παρατηρούμε μια αύξηση της προσέλευσης. Βλέπουμε όλο και περισσότερους νέους να ζητούν να απεξαρτηθούν από το διαδίκτυο, μέσα από την πίεση της οικογένειας φυσικά, ενώ παράλληλα υπάρχουν χρέη και προβλήματα υγείας γιατί μέσα στην εξάρτηση το άτομο εγκαταλείπει τον εαυτό του. Στις διατροφικές διαταραχές παρατηρείται μια αύξηση της διάδοσης ενώ αυξάνονται εντυπωσιακά ο αριθμός των ατόμων που κάνουν κρίσεις υπερφαγίας και αυτό πρέπει να το προσέξουμε γιατί ζούμε σε μια εποχή που εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πεθαίνουν από την πείνα και από την άλλη μεριά εκατομμύρια άνθρωποι έχουν πρόβλημα με το φαγητό και το καταναλώνουν υπερβολικά. Αυτό δείχνει ότι κάτι δεν πάει καλά στον πολιτισμό μας, στον τρόπο που οργανώνουμε τη ζωή μας. Θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε την έκφραση του Φρόιντ «…υπάρχει μια δυσφορία μέσα στο σημερινό πολιτισμό της παρακμής και της κρίσης…» και οι εξαρτήσεις εκφράζουν ακριβώς αυτή τη δυσφορία του σύγχρονου ανθρώπου σε ένα πολιτισμό που τους πνίγει.

 

 

Υπάρχουν προβλήματα που αντιμετωπίζει το 18 Άνω;

Το 18 Άνω αντιμετωπίζει μεγάλα προβλήματα. Στα τμήματα που λειτουργούν αυτή τη στιγμή, δεν έχει προσωπικό γιατί αυξάνεται η προσέλευση ενώ έχουν παγώσει οι προσλήψεις και επιπλέον αρκετά στελέχη του δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν με τους μισθούς πείνας και αναγκάζονται να μεταναστεύσουν. Οι μισθοί κυμαίνονται από 200 έως στην καλύτερη περίπτωση 700 ευρώ το μήνα και αυτό σημαίνει πως οι άνθρωποι που έχουν πια πρόβλημα επιβίωσης πρέπει να εμψυχώσουν, να κάνουν ψυχοθεραπεία και να στηρίξουν τους απελπισμένους ανθρώπους που καταφεύγουν σε εμάς, να μπορέσουν δηλαδή να τους εμπνεύσουν την ελπίδα. Πως μπορεί κανείς να εμπνεύσει την ελπίδα όταν ο ίδιος δυσκολεύεται να επιβιώσει;

Το 18 Άνω έχει μια αρχή ότι η απεξάρτηση πρέπει να είναι δημόσια και δωρεάν. Δεν μπορεί να εμπορευματοποιηθεί και δεν έχει κανένας δικαίωμα να έχει κέρδη από το δράμα των ανθρώπων που έχουν εξαρτηθεί. Η κοινωνία μας υποστηρίζει ακριβώς για αυτό το λόγο. Αυτό που θα χρειαζόμασταν είναι η αναγνώριση του έργου μας από την Πολιτεία.  Ομως, συμβαίνει το αντίθετο.

 

Κατερίνα Μάτσα, Ψυχίατρο, Διευθύντρια ΕΣΥ και επιστημονικά υπεύθυνη του δημόσιου θεραπευτικού πλαισίου απεξάρτησης 18 Άνω

 

4