Η τηλεόραση παίζει για πολλούς ανθρώπους σημαντικό ρόλο στην καθημερινότητα τους. Ανάμεσα σε πολλά, η τηλεόραση ψυχαγωγεί, ενημερώνει και πολλές φορές «συντροφεύει».

Με την οικονομική στενότητα που διανύουμε, οι ώρες τηλεθέασης όπως και οι ώρες ενασχόλησης με το διαδίκτυο έχουν αυξηθεί, αφού θεωρείται πλέον ένας οικονομικός τρόπος για να περάσει κανείς τον ελεύθερο χρόνο του.

Η καθημερινή σχέση με την τηλεόραση μας βομβαρδίζει με μια πληθώρα πληροφοριών που μας επηρεάζουν και μας κατευθύνουν. Η επιστημονική κοινότητα υποστηρίζει ότι αυτή η συνήθεια έχει συμβάλει στην αύξηση της παχυσαρκίας σε ενήλικες και παιδιά. Σε αυτό το άρθρο θα εξετάσουμε πως η σχέση τηλεόραση-τηλεθεατή επηρεάζει τον τρόπο που τρεφόμαστε.

Γευματίζοντας μπροστά στην τηλεόραση

Οι συνήθειες του πληθυσμού πλέον έχουν αλλάξει. Στα παλιά χρόνια η οικογένεια γευμάτιζε στο οικογενειακό τραπέζι. Τους δινόταν η ευκαιρία μαζί με το φαγητό να επικοινωνήσουν τα νέα της ημέρας. Ο ελλιπής χρόνος, οι επαγγελματικές υποχρεώσεις και η σύγχρονη τάση τα μέλη της οικογένειας να μένουν χωριστά έχουν οδηγήσει σε αλλαγές συνηθειών που αφορούν το Τι, το Πως και Που τρώμε. Έρευνες δείχνουν ότι τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί δραματικά το ποσοστό ενηλίκων και παιδιών που καταναλώνουν τουλάχιστον ένα γεύμα την ημέρα μπροστά από μία ανοιχτή τηλεόραση. Το αποτέλεσμα του να τρώμε ενώ παράλληλα παρακολουθούμε ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα, είναι να καταναλώνουμε παραπάνω ποσότητα τροφής, να μην μασάμε καλά το φαγητό και να μην συνειδητοποιούμε τι και πόσο φάγαμε.

Επιπλέον, η πολύ ώρα τηλεθέασης μπορεί να μας ανοίξει την όρεξη και να μας δημιουργήσει την ανάγκη να τσιμπολογήσουμε παχυντικά τρόφιμα πλούσια σε ζάχαρη, αλάτι και λίπος. Βλέπετε, τα τρόφιμα που προτιμούνται μπροστά στη τηλεόραση είναι τρόφιμα με έντονη γεύση που αντικαθιστούν την έλλειψη συνεχούς οπτικής επαφής και συγκέντρωσης με το πιάτο μας. Επίσης, επιλέγονται γεύματα που δεν χρειάζονται απαραίτητα τη χρήση μαχαιροπίρουνου όπως σουβλάκια, τηγανιτές πατάτες, σάντουιτς, πίτσα, ποπκόρν κτλ. Τρόφιμα που δεν μπορεί κανείς να φάει με το χέρι όπως οι σαλάτες και τα ψάρια είναι πιο δύσκολο να καταναλωθούν κι έτσι αποφεύγονται.

Σκεφτείτε μια παρέα ανθρώπων που συναθροίζονται σ’ ένα σπίτι για να παρακολουθήσουν έναν αγώνα ποδοσφαίρου. Τι φαντάζεστε ότι θα έχει το τραπέζι μπροστά στη τηλεόραση; Πιθανότατα πίτσες ή σουβλάκια, μπύρες ή αναψυκτικά. Όντας εστιασμένοι στο παιχνίδι, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να καταναλώσουν αλόγιστα τρόφιμα και ροφήματα καθ’ όλη τη διάρκεια του αγώνα που διαρκεί ενενήντα λεπτά, δηλαδή το τριπλάσιο απ’ ότι διαρκεί ένα κανονικό γεύμα! Αν για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια ενός ποδοσφαιρικού αγώνα κάποιος καταναλώσει 4 κομμάτια πίτσα (1000-1200 θερμίδες), ένα αναψυκτικό τύπου κόλα (140 θερμίδες), μία μπύρα (110 θερμίδες) και 1 μπολάκι φιστίκια (580 θερμίδες), τότε θα έχει λάβει περίπου 2000 θερμίδες, τις θερμίδες που χρειάζεται για μια ολόκληρη μέρα!

 

Το τηλεοπτικό φαινόμενο «Εκπομπές Μαγειρικής»

Οι τηλεοπτικές προτάσεις μαγειρικής ξεκίνησαν δειλά περίπου την τελευταία δεκαετία καλύπτοντας περιορισμένο τηλεοπτικό χρόνο κυρίως σε εκπομπές της πρωινής ζώνης, στοχεύοντας να δώσουν κάποια «μυστικά» ευκολίας, γρηγοράδας και νοστιμιάς σε νοικοκυρές.

Τα τελευταία χρόνια ο στόχος, ο χρόνος και το κοινό των εκπομπών μαγειρικής έχει αλλάξει. Καλύπτουν ένα σημαντικό κομμάτι του τηλεοπτικού χρόνου, απευθύνονται σε άντρες και γυναίκες όλων των ηλικιών ενώ συχνά ακούμε μέχρι και παιδιά να παρακολουθούν με ενδιαφέρον τις εν λόγο εκπομπές.

Άραγε πόσο βοηθητικό είναι σε μια κοινωνία όπως η Ελληνική με τόσο αυξημένα ποσοστά υπέρβαρου και παχυσαρκίας σε ενήλικες και παιδιά να ενισχύεται κατά τέτοιο τρόπο η ενασχόληση με τη γεύση, την τροφή και την κατανάλωσή της;

Μην ξεχνάτε ότι ζούμε σε μια χώρα που σε πολλές αστικές και μη αστικές περιοχές ο πολίτης βγαίνοντας από το σπίτι συναντάει κάθε λίγα μέτρα ένα ταχυφαγείο ή ένα μαγαζί που πουλάει γρήγορο και παχυντικό φαγητό ενώ παράλληλα έχουν μειωθεί οι χώροι που μπορεί να υπάρξει φυσική δραστηριότητα, κίνηση, παιχνίδι. Καταλαβαίνεται λοιπόν, πως μέσω των εκπομπών μαγειρικής… κατά μία έννοια η υπερβολή του φαγητού και των λαχταριστών γεύσεων έχει μπει και μέσα στα σπίτια μας.

 

Τηλεόραση και παιδί

Η τηλεόραση έχει μπει στην καθημερινότητα του παιδιού από πολύ μικρή ηλικία. Ο μέσος όρος τηλεθέασης παιδιών σχολικής και προσχολικής ηλικίας υπολογίζεται ότι φτάνει και σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνάει τις τέσσερις ώρες ημερησίως! Πολλές φορές η τηλεόραση αναλαμβάνει το ρόλο της «babysitter». Έρευνες δείχνουν πως η τηλεόραση σχετίζεται εν γένει με το βάρος του παιδιού και με την αύξηση κρουσμάτων παιδικής παχυσαρκίας.

Τα παιδιά φαίνεται πως τείνουν να δεσμεύουν τον ωφέλιμο ελεύθερο χρόνο τους στην τηλεόραση και έτσι να μειώνεται ο χρόνος που θα μπορούσαν να περάσουν με δραστηριότητες που απαιτούν φυσική άσκηση (παιχνίδι, βόλτες, άθληση κλπ). Κατά την τηλεθέαση, τα μόνα μέλη του σώματος που κινούνται είναι τα δάχτυλα πάνω στο τηλεκοντρόλ. Η φυσική δραστηριότητα λοιπόν που υπάρχει μπροστά σε μία τηλεόραση είναι ανάλογη της δραστηριότητας κατά τον ύπνο. Συνεπώς, οποιαδήποτε άλλη ενασχόληση θα ωφελούσε ένα παιδί περισσότερο. Παράλληλα, τα παιδιά μοιάζει πολλές φορές να «αποχαυνώνονται» μπροστά στην οθόνη και να κάθονται ήσυχα αλλά δεν βοηθιούνται στο επίπεδο της επικοινωνίας, της αλληλεπίδρασης κ.α.

Οι διαφημίσεις, επηρεάζουν και κατευθύνουν τα παιδιά πιο εύκολα απ’ ότι τους ενήλικες. Σκεφτείτε πως μια διαφήμιση σοκολάτας έχει τη δύναμη ν’ αύξηση, σε ένα βαθμό, την επιθυμία για κατανάλωση σ’ έναν ενήλικα. Φανταστείτε πως λειτουργεί για ένα παιδί που δεν έχει τις ίδιες αντιστάσεις και την ίδια ικανότητα επεξεργασίας των μηνυμάτων.

Σχετικές έρευνες για παιδιά δείχνουν ότι είναι και αυτά το ίδιο επηρεπή με τους ενήλικες να φάνε περισσότερο και να έχουν την ανάγκη για τσιμπολόγημα βλέποντας τηλεόραση.

 

Αντικρουόμενα μηνύματα

Η τηλεόραση προσφέρει πολλά, γρήγορα και συχνά αντικρουόμενα μηνύματα τα οποία μπορούν να επηρεάσουν τη σχέση μας με τη τροφή και να προκαλέσουν σύγχυση, ιδιαίτερα στο νεανικό κοινό. Μπορεί κανείς παρακολουθώντας εκπομπές και διαφημίσεις να λάβει μηνύματα που προάγουν την κατανάλωση παχυντικών τροφών –με θελκτικό και ελκυστικό τρόπο- και παράλληλα να βλέπει να προβάλλονται πρότυπα ομορφιάς με σώματα ιδιαίτερα αδύνατα (ακόμα και ανορεξικά) και γυμνασμένα. Επιστήμονες πιστεύουν πως κάτι τέτοιο μπορεί να ευθύνεται για παρεκκλίνουσας διατροφικές συμπεριφορές όπως υπερφαγικά επεισόδια, βουλιμικές κρίσεις και ανορεξία.

 

Τι μπορούμε να κάνουμε

• Βάλτε όριο στην τηλεόραση για εσάς και για τα παιδιά. Θυμηθείτε, δώστε το καλό παράδειγμα στα παιδιά σας!
• Αποφύγετε την ύπαρξη τηλεόρασης στο υπνοδωμάτιο.
• Πάρτε το γεύμα σας στο τραπέζι χρησιμοποιώντας μαχαιροπίρουνα. Σε ένα όμορφο περιβάλλον.
• Ακούστε ήρεμη μουσική ως εναλλακτική λύση.
• Αποφύγετε την παρακολούθηση προγραμμάτων που σας ανοίγουν την όρεξη π.χ. προγράμματα μαγειρικής.
• Προτιμήστε την ενοικίαση κάποιας ταινίας αποφεύγοντας έτσι την έκθεση σε διαφημίσεις.
• Εξηγήστε στα παιδιά τον ρόλο των διαφημίσεων και υποδήξτε πως να επιλέγουν σωστά και υγιεινά προϊόντα.
• Αν πρόκειται να υπάρξουν σνακ κατά την παρακολούθηση τηλεοπτικού προγράμματος ή κάποιας ταινίας προτιμήστε τα μπαστουνάκια λαχανικών και τα φρούτα.
• Αξιολογήστε το χρόνο που περνάτε στην τηλεόραση και αποφασίστε να τον αντικαταστήσετε κατά ένα μέρος με κάποια εναλλακτική δραστηριότητα όπως περίπατος, άθληση, οικογενειακές εξόδους -όλα με κοινό στοιχείο την κίνηση-.

1